Το να κατασκευάζει κανείς κεραμικά είναι μια πολύ χαλαρωτική και μοναδική εμπειρία, πόσο μάλλον αν ο πηλός που χρησιμοποιείς είναι το χώμα από τον κήπο σου. 

Έχοντας δώσει στο εργαστήριο μου το όνομα “Κουμουλιά” καθώς έτσι στην Κρήτη ονομάζουνε το αργιλώδες χώμα και καθώς το εργαστήριο βρίσκεται σε ένα όμορφο χώρο μέσα στη κρητική φύση, το να δοκιμάσω το χώμα του κήπου μου ήταν για εμένα αναπόφεκτο… 

Παρακάτω θα βρείτε ένα μικρό οδηγό για το πως μπορείτε και εσείς να δημιουργήσετε κεραμικά από το χώμα του κήπου σας.

Περισυλλογή χώματος για την κατασκευή κεραμικών από φυσικό πηλό

Το μάζεμα χώματος είναι το πρώτο βήμα στην διαδικασία παρασκευής κεραμικών από χώμα. Κατ’αρχάς επιλέγουμε ένα καθαρό μέρος όπου δεν υπάρχουν πολλά ξένα σώματα όπως φύλλα ρίζες και πέτρες γι’αυτό τον λόγο καλό είναι να σκάψουμε αρκετά βαθειά. Παίρνουμε τα κομμάτια από χώμα και εαν είναι μεγάλα τα σπάμε με ένα σφυρί σε μικρότερα έτσι ώστε να επιταχύνουμε την διαδικασία. Δεν χρειάζεται να μαζέψουμε μεγάλη ποσότητα χώματος εώς ότου σιγουρευτούμε ότι το χώμα είναι κατάλληλο για κεραμικά.

Προετοιμασία του χώματος για την κατασκευή κεραμικών

Τοποθετούμε το χώμα που έχουμε μαζέψει σε έναν κουβά και τον γεμίζουμε με νερό για να το μουλιάσουμε. Κατόπιν ανακατεύουμε με την βοήθεια ενός ηλεκτρικού αναδευτήρα, και αφού προκύψει ένα ομοιόμορφο μείγμα το περνάμε από σίτα. Όσο πιο λεπτή είναι η σίτα που θα χρησιμοποιήσουμε τόσο πιο εύκολο θα είναι να δουλευτεί ο πηλός μας μετά, ειδικά αν πρόκειται να τον δουλέψουμε στον τροχό.  Βέβαια ή άμμος στο χώμα δίνει στον πηλό μας περισότερη αντοχή. Οπότε πρέπει να βρούμε το σωστό μέσο όρο…

Αφού το περάσουμε απο σίτα το τοποθετούμε σε κουβά το σκεπάζουμε με τούλι και το αφήνουμε να κατασταλάξει για να αφαιρέσουμε τις επόμενες μέρες το νερό που θα μαζευτεί στο επάνω μέρος. Η αφαίρεση του νερού γίνεται προσεχτικά έτσι ώστε να μην ανακατέψουμε την επιφάνεια. 

Στέγνωμα του φυσικού πηλού

Τοποθετούμε το αναμειγμένο μείγμα πάνω σε πλάκες γύψου για να στεγνώσει, όταν αρχίσει και στεγνώνει το γυρίζουμε ανάποδα και το αφήνουμε εως ότου πάρει την σύσταση που θέλουμε για να μπορούμε να το δουλέψουμε.

Ο χρόνος που θα χρειαστεί εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες. Όλη αυτή η διαδικασία είναι σχετικά χρονοβόρα καθώς όταν η πλάκα γύψου μουσκέψει δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά και αν δεν έχουμε στην διαθεσή μας άλλη θα πρεπει να περιμένουμε να στεγνώσει εντελώς για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε. Εαν δεν διαθέτουμε πλάκα γύψου, μπορούμε να το τοποθετήσουμε επάνω σε ένα καραβόπανο που θα έχουμε στεραιώσει πχ πάνω από ένα κουβά έτσι ώστε να στραγγίζει το νερό που θα σχηματίζεται σιγά σιγά από το χώμα.

Εαν κατά την διάρκεια της αποξήρανσης δημιουργηθούνε μεγάλες ρωγμές στην επιφάνεια όπως στην δική μου περίπτωση, αυτό σημαίνει ότι το χώμα μας περιλαμβάνει πολύ άργιλο κάτι που είναι πολύ καλό, όσο πιο μεγάλες είναι οι ρωγμές τόσο πιο μεγάλη είναι και η περιεκτικότητα του σε άργιλο.

Ζύμωμα και συντήρηση του φυσικού πηλού

Όταν πια είναι έτοιμος θα τον χωρίσουμε σε κομμάτια τα οποία θα τα δουλέψουμε πολύ στο χέρι χτυπώντας τον και ζυμώνοντάς τον, μέχρις ότου να έχουμε αφαιρέσει όσο το δυνατο περισσότερο αέρα και να είναι έτοιμος για να τον χρησιμοποιήσουμε. 

Σε αυτό το στάδιο καλό είναι να αφήσουμε τον πηλό μας να ωριμάσει για μερικές βδομάδες. Μπορούμε να τον συντηρήσουμε για μήνες κλεισμένο σε πλαστικό νάυλον έτσι ώστε να κρατήσει όλη την υγρασία του.

Όλα τα χώματα είναι κατάλληλα για να φτιάξω τα κεραμικά μου;

Η ποιότητα και η πλαστικότητα του φυσικού πηλού που θα πάρουμε εξαρτάται από το χώμα που επιλέξαμε και από το ποσοστό άμμου που αυτό περιλαμβάνει. 

Εάν είναι κατάλληλος ή όχι για να κατασκευάσουμε κεραμικά μπορούμε να το καταλάβουμε παρατηρώντας τις αντιδράσεις του. 

Εάν κατά το ζύμωμά του δυαλύει, ή όταν δημιουργούμε μακαρόνια σχηματίζονται ρωγμές αυτό σημαίνει ότι υπάρχει πολύ άμμος κάτι που θα δυσκολέψει την κατασκευή των κεραμικών μας.

Επίσης όσο πιο μακρύ είναι το μακαρόνι που μπορούμε να σχηματίσουμε με το χώμα μας τόσο πιο μεγάλη είναι η περιεκτικότητά του σε άργιλο και τόσο πιο εύπλαστος είναι.

Αλλά και με απλές παρατηρήσεις μπορούμε να έχουμε μια γενική εικόνα για την ποιότητα του χώματος που έχουμε να κάνουμε. Έτσι εάν το νερό της βροχής μαζεύεται και δεν αποροφιέται από το χώμα ή το χώμα κολλάει στο χέρι μας όταν είναι βρεγμένο αυτό μαρτυράει ότι το χώμα μας έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε άργιλο.

Η παρουσία ασβέστη στο χώμα μπορεί να το κάνει ακατάλληλο για κεραμικά καθώς ο ασβέστης που υπάρχει στο χώμα θα εμφανιστεί σαν λευκές κουκίδες οι οποίες μετά το ψήσιμο σκάνε υπό την επίδραση υγρασίας και μπορούν να προκαλέσουν το σπάσιμο του κεραμικού μας. 

Για να ανιχνέυσουμε την παρουσία ασβεστόλιθου στο χώμα μας μπορούμε να ρίξουμε ξύδι πάνω σε ένα στεγνό κομμάτι άψητου φυσικού πηλού εάν σχηματιστεί αφρός αυτός μαρτυράει την ύπαρξη ασβεστόλιθου.

Ποιές τεχνικές κατασκευής κεραμικών μπορώ να χρησιμοποιήσω με τον φυσικό πηλό

Ανάλογα το χώμα και την περιεκτικότητα του σε άμμο μπορεί να χρειαστεί να προσαρμόσουμε τις τεχνικές που θα χρησιμοποιήσουμε για την κατασκευή των κεραμικών μας.

Το φυσικό χώμα συχνά είναι πιο δύσκολο να χρησιμοποιηθεί στον τροχό λόγω της μεγάλης περιεκτικότητάς του σε άμμο η υφή του στο άγγιγμα και με το γύρισμα του τροχού είναι αρκετά άγρια. Επίσης δημιουργούνται εύκολα ρωγμές που δυσκολεύουν την όλη διαδικασία. Παρ’όλα αυτά ο πειρασμός να κατασκευάσεις ένα μπολ από το χώμα του κήπου σου στον τροχό είναι μεγάλος…

Πως βρίσκω την θερμοκρασία που μπορώ να ψήσω τον φυσικό πηλό;

Για να βρούμε σε πια θερμοκρασία μπορούμε να ψήσουμε το χώμα μας, κατασκευάζουμε μικρά δείγματα από το χώμα που θέλουμε να εξετάσουμε και τα ψήνουμε σε διαφορετικές θερμοκρασίες. 

Το ιδανικό είναι να κάνουμε δοκιμές ανά 20 βαθμούς για να μπορέσουμε να βρούμε την ακριβή θερμοκρασία ψησίματος όπου έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα στεγανοποίησης. Δυστυχώς κάτι τέτοιο όμως είναι αρκετα δαπανηρό.

Το ψήσιμο των δειγμάτων το κάνουμε επάνω σε ήδη ψημένα κεραμικά σε μορφή biscuit έτσι ώστε εάν το χώμα λιώσει λόγω του ότι η θερμοκρασία που ψήσαμε είναι υψηλή, να μην μας καταστρέψει τις πλάκες του φούρνου μας.

Έχοντας πειραματιστεί με το χώμα μας το γνωρίζουμε καλύτερα και μπορούμε να αποφασίσουμε αν είναι καταλληλο για να προχωρήσουμε ή αν θέλουμε να πειραματιστούμε με κάποιο άλλο.

Κλείνοντας…

Η δημιουργία κεραμικών χρησιμοποιώντας το χώμα από τον κήπο σας είναι μια εκπληκτική εμπειρία που σας συνδέει με τη φύση ενώ σας επιτρέπει να δημιουργήσετε μοναδικά έργα τέχνης. Αν και η διαδικασία παρασκευής φυσικού πηλού είναι αρκετά χρονοβόρα και κοπιαστική, το αποτέλεσμα μας ανταμείβει με το παραπάνω και τουλάχιστον όσο με αφορά ήταν η αφορμή για να μου δώσει την διάθεση να πειραματιστώ και με άλλα δείγματα χώματος. Η άγρια όψη του φυσικού πηλού δίνει στα κομμάτια μια ξεχωριστή ομορφιά και φυσικά μια άλλη συναισθηματική αξία. Εάν θέλετε περισότερες πληροφορίες και αν σας αρέσει η περιπέτεια επικοινωνήστε μαζί μας https://www.koumoulia.gr/epikoinonia/ για να ενημερωθείτε για τα σεμινάρια που γίνονται στην Κουμουλιά όπου έχετε την ευκαιρία να ζήσετε όλη την διαδικασία κατασκευής κεραμικών από χώμα.