Πώς να Υπολογίσετε το Ποσοστό Συρρίκνωσης του Πηλού Σας
Μια από τις ερωτήσεις που δέχομαι συχνά από τους μαθητές μου είναι πόσο θα μικρύνει το κεραμικό τους όταν αυτό θα είναι έτοιμο για χρήση.
Η αλήθεια είναι ότι αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό ερώτημα που πρέπει να ξέρει όποιος ασχολείται με τα κεραμικά καθώς πολύ συχνά χρειάζεται να κατασκευάσουμε κομμάτια που να ταιριάζουν απόλυτα μεταξύ τους και η παραμικρή απόκλιση μπορεί να κάνει άχρηστη την χρήση τους.
Φανταστείτε αν θέλουμε να προσθέσουμε ένα καπάκι σε ένα ήδη ψημμένο κομμάτι ή όταν θέλουμε να επαναλάβουμε ένα κομμάτι το οποίο όμως είναι ήδη ψημμένο. Μπορεί επίσης να χρειαστεί στο τελικό κομμάτι να έχουμε μια τρύπα συγκεκριμένων διαστάσεων για να περάσει πχ ένα σχοινί ορισμένης διαμέτρου. Για όλους αυτούς τους λόγους η γνώση του ποσοστού συρρίκνωσης είναι σημαντική.
Γιατί όμως ο πηλός μαζεύει;
Ανεξάρτητα από ποιον πηλό χρησιμοποιούμε ο πηλός αποτελείται από αργιλώδες χώμα, πυρίτιο και νερό. Αυτό σημαίνει ότι όταν το νερό εξατμιστεί τα σωματίδια του αργίλου θα πλησιάσουν μεταξύ τους οπότε και το κεραμικό μας θα μαζέψει. Καθώς όμως η σύσταση του κάθε πηλού είναι διαφορετική και το ποσοστό που εμπεριέχει σε νερό άλλο, ο κάθε πηλός θα συρικνωθεί και σε διαφορετικό ποσοστό.
Ένας πηλός gres θεωρείται καλός όταν το ποσοστό συρίκνωσής του είναι μικρότερο από 13%. H faience έχει κατά μέσο όρο ποσοστό συρρίκνωσης 7-8%. Το gres 12-13% ενώ η πορσελάνη μπορεί να συρρικνωθεί μέχρι και 20%. Γενικά όσο ο πηλός εμπεριέχει άμμο τόσο μικρότερη θα είναι και η συρίκνωσή του.
Μέθοδος υπολογισμού του ποσοστού συρρίκνωσης του πηλού κατά το στέγνωμα
Αρχικά κόψτε ένα χαρτόνι σε μέγεθος 4 Χ 12 εκ.
Ανοίξτε με την βοήθεια του πλάστη ένα φύλλο από τον πηλό που θέλετε να εξετάσετε με πάχος περίπου 0,5εκ. Χρησιμοποιήστε για αυτό τον σκοπό δυο κομμάτια ξύλου πάχος περίπου 0,5εκ που θα σας βοηθήσουν να ανοίξετε ισόπαχα το φύλλο. Μην ξεχάσετε να τοποθετήσετε τον πηλό σας κατά το άνοιγμα πάνω σε ένα πανί έτσι ώστε να μην κολλήσει στην επιφάνεια του τραπεζιού.
Τοποθετήστε το χαρτόνι που έχετε κόψει πάνω στην πλάκα πηλού και κόψτε με την βοήθεια του χαρτονιού 3 όμοια πλακίδια πηλού που θα αποτελέσουν τα δείγματα σας. Φυλάξτε το χαρτόνι για αργότερα για να ετοιμάσετε, εαν θέλετε, το τέταρτο πλακίδιο από νωπό πηλό.
Χαράξτε μια γραμμή λίγο πιο κάτω από την άκρη του του πρώτου πλακιδίου 10 εκατοστών. Κατόπιν αριθμήστε την από το ένα μέχρι το 10 με μικρές ευανάγνωστες γραμμές.
Αφήστε τα πλακίδια να στεγνώσουν και όταν στεγνώσουν καλά ψήστε τα 2 από αυτά για να γίνουν μπισκότο.
Όταν αποκτήσετε τα δυο πλακίδια σε μορφή μπισκότου, υαλώσετε το ένα από τα δυο για να έχετε έτσι 3 πλακίδια με τις 3 φάσεις του πηλού.
Ένα στεγνό, ένα σε μορφή μπισκότου και ένα υαλωμένο.
Για να μπορέσετε να κάνετε τώρα την σύγκριση θα χρειαστεί να ετοιμάσετε άλλο ένα πλακίδιο από νωπό πηλό με την βοήθεια του χαρτονιού που είχατε φυλάξει, και να το αριθμήσετε με την σειρά του με τον ίδιο τρόπο.
Ήρθε η ώρα να συγκρίνουμε τα 4 πλακίδια από νωπό, στεγνό, μπικότο και υαλωμένο πηλό και να υπολογίσουμε το ποσοστό συρρίκνωσης μετά από κάθε φάση. Εαν πχ η γραμμή μου στον στεγνό πηλό είναι 9 εκ. Αυτό θα σημαίνει ότι έχω συρρίκνωση 10%
Ποσοστό συρρίκνωσης = (Διάσταση υγρού πηλού – Διάσταση υαλωμένου) / Διάσταση υγρού πηλού Χ 100
Στην περίπτωση μου
Αρχικά είχα 10 εκ.
Μετά το στέγνωμα του πηλού τα 10 εκ είναι 9,3 εκ άρα έχω συρρίκνωση 7%
Μετά το πρώτο ψήσιμο του πηλού biscuit τα 10 εκ είναι 9,25 εκ, άρα έχω συρρίκνωση 7,5%
Μετά το υάλωμα του πηλού τα 10 εκ έχουν γίνει 9,2 εκ, άρα έχω μια συρρίκνωση 8%
Άρα ο πηλός μου συρρικνώνεται κατά 8% γιατί από 10 εκ έγινε 9,2 εκ.
Φυσικά εάν θέλετε να έχετε μια πιο ακριβή μέτρηση δεν έχετε παρά να επαναλάβετε το πείραμα και να υπολογίσετε τελικά το μέσο όρο των μετρήσεων σας σαν τελικό αποτέλεσμα του ποσοστού συρρίκνωσης του πηλού σας.
Χρήση του ποσοστού συρρίκνωσης του πηλού στην πράξη
Πως όμως θα αξιοποιήσω αυτή την πληροφορία όταν έρθει ή ώρα να κατασκευάσω το κεραμικό μου;
Ας υποθέσουμε ότι θέλουμε να κατασκευάσουμε ένα βάζο με τελικό ύψος 20 εκ. Και το ποσοστό συρρίκνωσης του πηλού μου είναι 8% ποιό είναι το αρχικό ύψος του βάζου που θα πρέπει να κατασκευάσω; Η απάντηση βρίσκεται στην παρακάτω φόρμα.
Ύψος ωμού πηλού = τελικό ύψος + (τελικό ύψος Χ ποσοστό συρρίκνωσης του πηλού μου)
Δηλαδή στην περίπτωσή μου: ωμό ύψος = 20 + 20*8%= 21,6 εκ
Άρα τώρα ξέρω ότι θα πρέπει να κατασκευάσω ένα βάζο ύψους 21,6 εκ για να είναι στο τελικό του ύψος 20 εκ.
Κλείνοντας
Όπως είπαμε και στην αρχή το ότι μαζεύει ο πηλός δεν είναι πάντα πρόβλημα. Απλώς είναι καλό να το ξέρουμε όταν πρόκειται να κατασκευάσουμε κάτι που απαιτεί συγκεκριμένες διαστάσεις.
Γενικά πρέπει να έχουμε πάντα υπόψη μας ότι ο πηλός θα αλλάξει σε υφή, φόρμα, χρώμα και διάσταση κατά το στέγνωμα του.
Εαν θέλετε παραπάνω πληροφορίες για τεχνικές και ιδιότητες του πηλού επικοινωνήστε μαζί μας https://www.koumoulia.gr/epikoinonia/ για να ενημερωθείτε για τα σεμινάρια και τμήματα κεραμικής που διεξάγονται στο εργαστήριο.